دانه سویا فرآوری شده یا فول فت سویا به عنوان یک ماده غدائی مناسب از لحاظ انرژی و پروتئین (مخصوصاً پروتئین عبوری) جایگاه ویژه‌ای در تغذیه دام و طیور دارد. آزمایشات علمی و مزرعه ای بسیاری در خصوص تغذیه دانه سویا انجام شده است. دانه سویای خام به علت داشتن مواد ضد تغذیه‌ای برای تغذیه تک معده‌ای‌ها نظیر طیور مناسب نمی‌باشد. اما حرارت دادن دانه سویا سبب از بین رفتن مواد ضد تغذیه‌ای آن شده و دانه سویا (فول فت سویا) را به ماده خوراکی کاملی برای تک معده‌ای‌ها هم از لحاظ انرژی و هم پروتئین تبدیل می‌کند.

نشخوارکنندگان می‌توانند دانه سویای فرآوری نشده را مورد استفاده قرار دهند اما هشدارهائی نیز در خصوص استفاده از این محصول وجود دارد.  این هشدار ها به علت وجود آنزیم اوره‌­آز در دانه سویای خام می‌باشد. اوره­آز موجود در دانه سویای خام سبب تخریب اوره شده و آن را از دسترس حیوان و میکروب های درون شکمبه خارج می سازد. حرارت دادن به دانه سویای خام سبب از بین رفتن آنزیم اوره­ آز و رفع مشکلات مربوط به آن می‌شود. همچنین حرارت دادن سبب افزایش مدت نگهداری دانه از طریق حذف آنزیم لیپاز و جلوگیری از تخریب چربی موجود در دانه و افزایش مقدار پروتئین عبوری دانه سویا بدون آسیب رساندن به ساختمان پروتئین و کاهش هضم و جذب آن در دام می‌شود.

در سال‌های اخیر پژوهش‌های گسترده‌ای در مورد اثبات اهمیت پروتئین عبوری در گاوهای شیری تازه‌زا و پر تولید صورت گرفته است. پروتئین عبوری بخشی از پروتئین مواد خوراکی است که از دسترس میکروارگانیسم‌های داخل شکمبه فرار کرده تا به طور مستقیم در روده هضم و جذب شود. بخش قابل توجهی از نیازهای اسید آمینه‌ای حیوان از همین پروتئین عبوری فراهم می‌گردد. بسته به نیاز حیوان و توازن اسیدهای آمینه جیره، گاوهای تازه زا و پرتولید به ۳۵-۴۰ درصد پروتئین عبوری (یا به عبارت صحیح‌تر به اسیدآمینه‌های عبوری) نیاز دارند. دانه سویای حرارت داده شده نیز به عنوان منبع غنی از پروتئین عبوری (حدود ۶۵ درصد) می تواند خوراک بسیار مناسب و اقتصادی از لحاظ ترکیب اسید آمینه ای، سلامت و امنیت غذایی برای گاوهای شیری باشد. دانه سویا فزون بر میزان پروتئین دارای چربی مناسب با مقدار مطلوب و اقتصادی برای تامین نیازمندی‌های دام می‌باشد.

دانه سویای فرآوری شده با روش Roasting  به عنوان یک ماده خوراکی مناسب از لحاظ انرژی و پروتئین (به ویژه پروتئین عبوری)، چربی‌های غیر اشباع امگا ۶ و آنتی اکسیدانت‌های طبیعی جایگاه ویژه‌ای در تغذیه دام و طیور دارد. دانه سویا غنی از چربی است (۱۸ الی ۲۰ درصد) که می‌تواند به عنوان منبع خوبی از انرژی در جیره مورد استفاده قرار گیرد. به علت وجود آنزیم اوره آز در دانه خام سویا، نشخوارکنندگان نمی‌توانند از این محصول مفید بدون فرآوری استفاده کنند. حرارت دادن به دانه سویای خام سبب از بین رفتن آنزیم اوره‌آز و رفع مشکلات مربوط به آن می‌شود. همچنین حرارت دادن سبب افزایش مدت نگهداری دانه از طریق حذف آنزیم لیپاز و جلوگیری از تخریب چربی موجود در دانه و افزایش مقدار پروتئین عبوری دانه سویا بدون آسیب رساندن به ساختمان پروتئین و کاهش هضم و جذب آن در دام می‌شود.

روش‌های محافظت پروتئین سویا از تجزیه شکمبه‌ای

روش‌های بهبود پروتئین عبوری سویا در شکمبه شامل روش‌های شیمیایی و حرارتی می‌باشد. روش‌های شیمیایی نیز به ۲ گروه تقسیم می‌شوند: ۱- روش‌هایی که در آن ماده شیمیایی با پروتئین ترکیب می‌شود مانند استفاده از فرم آلدئید و ۲- روش‌های شیمیایی مانند استفاده از الکل، هیدروکسید سدیم و اسید پروپیونیک که سبب دناتوره کردن پروتئین(تغییر شکل دادن) می‌گردد.

موفق ترین روش در فرآیند فیزیکی استفاده از حرارت است. استفاده از روش تفت دادن (Roasting) در حال حاضر بیشترین کاربرد را در ایالات متحده دارد.

با توجه به آسیب ندیدن ویزیکول‌های چربی، استفاده از روش تفت دادن (Roasting) در فرآیند کردن دانه سویا سبب جلوگیری از آزاد شدن چربی در داخل شکمبه می‌گردد که این امر سبب کنترل محیط شکمبه و همچنین قابل دسترس بودن چربی پس از شکمبه خواهد شد. مصرف اسیدهای چرب امگا ۶ (مانند اسید لینولئیک C18:2) سبب افزایش غلظت بافتی آراشیدونیک اسید می‌گردد و سطوح بالای اسید آراشیدونیک سبب افزایش سنتز پروستاگلندین های F  می‌گردد. پروستاگلندین αF-2 (PGF2α) نقش کلیدی در بهبود مکانیسم‌های دفاعی رحم به ویژه در اوایل شیردهی ایفا می‌کند. خورانیدن خوراک‌های غنی از اسیدهای چرب امگا ۶، همچون دانه کامل سویای رُست شده، همچنین سبب کاهش عفونت‌های رحمی می‌گردد و به برگشت رحم به شرایط بهینه پس از زایمان کمک می‌کند که در نهایت سبب بهبود عملکرد تولید مثلی دام می‌گردد. به علاوه مدارکی در دسترس است که تائید کننده اثرات مثبت مصرف اسیدهای چرب امگا ۶ در اوایل شیردهی بر رشد فولیکولی،کیفیت رویان و افزایش نرخ باروری می‌باشند.

دانه سویای خام به خاطر داشتن مواد ضد تغذیه‌ای برای تغذیه تک معده‌ای‌ها همچون پرندگان مناسب نمی‌باشد، اما حرارت دادن دانه سویا سبب از بین رفتن مواد ضد تغذیه‌ای آن شده و دانه سویا را به ماده خوراکی کاملی برای تک معده‌ای‌ها، هم از لحاظ انرژی و هم پروتئین، تبدیل می‌کند. این محصول در جیره انواع طیور شامل مرغ گوشتی، تخمگذار، مادر و بوقلمون توصیه می‌شود.

اثرات مثبت دانه سویا فرآوری شده در یک نگاه:

• دانه کامل سویای رُست (یا فلیک) شده به دلیل ماده خشک بالا (تا ۹۶ درصد)  نسبت به هزینه پرداختی از جنبه اقتصادی و اطمینان از حفظ کیفیت خوراک در انبار بسیار مطلوب می‌باشد.
• دانه کامل سویای رُست (فلیک) شده به علت داشتن پروتئین عبوری مناسب به همراه انرژی خوب در گاوهای تازه‌زا و پرتولید بسیار توصیه می‌شود.
• دانه کامل سویای رُست (فلیک) شده از جنبه تولید مثلی برای گاوهای تازه‌زا و  کمک به بهبود شرایط رحم فوق العاده مطلوب می‌باشد.
• می‌توان از دانه کامل سویای رُست شده به میزان ۱۵ درصد کنسانتره در جیره گاوهای شیری با اطمینان استفاده نمود. در صورت لزوم و با افزایش مقدار فول فت سویا در جیره برای به حداقل رساندن کاهش چربی شیر، علوفه جیره به ویژه یونجه را افزایش دهید.
• دانه کامل سویای رُست شده به علت داشتن بیشترین مقدار پروتئین عبوری (حدود ۲۰۹ گرم در هر کیلوگرم) نسبت به سایر انواع سویا از ارزش بالایی برخوردار است.
• ارزش هرکیلوگرم دانه کامل سویای رُست شده از لحاظ پروتئینی معادل ۹۲/۰ یک کیلوگرم کنجاله سویا ۴۴% و از لحاظ انرژی معادل با ۱۹/۰ یک کیلو پودر چربی خالص می‌باشد.