افزایش بازدهی خوراک دام یکی از مسائلی است که به طور مکرر در مورد آن صحبت شده، اما همیشه تفسیر یکسانی از آن ارائه نشده است. به همین ترتیب، اگر از افراد بپرسیم که در دامداری خود چگونه میزان بازدهی خوراک دام را ثابت نگه می‌دارند یا افزایش می‌دهند، چند نفر می‌توانند پاسخ واقعی بدهند؟ این موضوع در عین حال که تا حدودی دشوار و بسیار چند بعدی است، اما شاید تعجب کنید که مدیریت ساده روزانه تا چه حد می‌تواند بر این موضوع تأثیرگذار باشد.

به خاطر داشته باشید که اساس تولید شیر، تغذیه است. متأسفانه این احتمال وجود دارد که خوراک، بیشتر از حد یا کمتر از حد مصرف شود و یا به درستی مدیریت نشود. در تولید شیر، به ویژه در شرایط پیچیده امروزی، تغذیه دام نخستین حوزه‌ای است که می‌خواهیم از آن بیشترین بهره‌برداری را با کمترین میزان هدررفت داشته باشیم.

دانشگاه کنتاکی، علمی‌ترین تعریف عددی از بازدهی خوراک دام را ارائه می‌دهد. طبق این تعریف باید میزان تولید شیر اصلاح‌شده 3.5 درصد چربی ، در ازای هر یک کیلو ماده خشک مصرفی محاسبه شود. به طور خاص، بازدهی مطلوب برای گاوهای هلشتاین بین 630 گرم تا 800 گرم شیر به ازای هر 450 گرم خوراک است. در مفهوم گستره‌تر، بازدهی می‌تواند به معنای استفاده حداکثری از مواد مغذی با کمترین میزان هدررفت باشد. هر گاه خوراک دور ریخته شود یا در بدن گاو به درستی تبدیل به مواد مغذی نشود، بازدهی نامناسب است.

مصرف مواد غذایی

یکی از مهم‌ترین اقداماتی که می‌توانید برای بهبود بازدهی خوراک دام انجام دهید، ارتقا و نظارت بر مصرف مواد غذایی است. می‌توانید کارهایی انجام دهید تا گاوهایتان را بیشتر به سمت آخور هدایت کنید و در عین حال میزان هدررفت مواد غذایی را کاهش دهید.

هنگامیکه یک گاو در مراحل ابتدایی شیردهی، غذای کافی مصرف می‌کند تا بتواند از گوساله اش مراقبت کند، هر 450گرم از ماده خشک به طور متوسط حدود 900 گرم شیر تولید می‌کند. صرف‌نظر از زیاد بودن مقدار جیره، یک گاو فقط بر اساس میزان مصرف خود می‌تواند مواد غذایی را جذب کند. گاوهای تازه‌زا و تلیسه‌های شکم اول بیشتر مستعد مصرف ماده خشک کمتری هستند و بیشتر در معرض تأثیرات منفی آن قرار دارند.

گاوهای پر شیر، هم برای نگهداری از گوساله­‌شان و هم برای تولید شیر نیاز به دریافت مقدار بیشتری ماده خشک (DMI) دارند. طبق برآوردها، یک گاو هلشتاین پر شیر به صورت روزانه باید معادل 4.0 درصد از وزن خودش ماده خشک مصرف کند. این مقدار برای گاوهای کم شیر فقط 3.0 درصد است.

اما تنها هدررفت و میزان دریافت ماده خشک، مورد نظر نیست بلکه کیفیت علوفه نیز نقش مهمی در بازدهی خوراک دام ایفا می‌کند. با افزایش درصد (NDF)، میزان بازدهی خوراک دام کاهش می‌یابد. یافته‌ها نشان می‌دهند که افزودنی‌های خوراک دام از جمله تثبیت‌کننده‌ها، یونوفورها، مخمر، مواد میکروبی و غیره تأثیرات مثبتی بر بازدهی خوراک داشته‌اند. ممکن است این افزایش بازدهی چندان چشمگیر نباشد اما در یک گله تولیدمحور، حتی اندکی افزایش در هر یک از دام‌ها می‌تواند در مجموع تأثیرگذار باشد.

در نهایت به جیره غذایی که در اختیار هر گروه خاص از دام‌ها قرار می‌دهید، توجه کنید. تنظیم یک رژیم غذایی خاص برای گاوهای تازه‌زا و گاوهای نزدیک به زایمان به منظور تأمین نیازهای غذایی آنها، از اهمیت زیادی برخوردار است. به این ترتیب با هر  غذایی که مصرف می‌کنند، نیازهای غذایی آنها در مراحل مختلف شیردهی‌شان تأمین می‌شود. به همین ترتیب، گاوهای خشک نیازی به خوارک با ارزش غذایی بالا ندارند.

نقش مدیریت خوراک

عوامل محیطی، دلیل اصلی کاهش خوراک دام‌هاست. تنش گرمایی از دمای 21.1درجه سانتی­گراد شروع می‌شود و می‌تواند بر اساس شاخص رطوبت، افزایش چشمگیری داشته باشد. هرگاه تنش گرمایی رخ دهد، میزان مصرف خوراک کاهش می‌یابد. نصب مه­پاش و تعداد پنکه کافی در داخل بهاربند و به ویژه در بالای آخور، می‌تواند بسیار مؤثر باشد.

فضای کم آخور موجب می‌شود گاوهای ضعیف‌تر نتوانند به قدر کافی غذا بخورند. توصیه کلی در این مورد این است که در آخور برای هر گاو حداقل 70 تا 76.2 سانتی­متر فضا در نظر گرفته شود. اما این فضا در گروه‌های خاص (مانند تازه‌زا، گاوهای قبل از زایمان، گاوهای قرتطینه‌شده) باید 91.5سانتی­متر باشد.

نحوه ترکیب مجموع جیره ترکیبی (TMR) می‌تواند بر غذای گاوهای شما تأثیر بگذارد. اندازه نامناسب قطعات یا ترکیب نادرست آنها می‌تواند منجر به جدا شدنشان از یکدیگر و هدر رفتنشان شود. همچنین ممکن است موجب بروز مشکلات سلامتی مانند اسیدوز و در نتیجه کاهش بازدهی خوراک گردد. به علاوه، کیفیت پایین علوفه که طعم مطلوبی ندارند، مانع بازگشتن حیوانات برای خوردن منم غذا می‌شود. اگر مجموع جیره ترکیبی رطوبت بسیار بالایی داشته باشد، نه تنها باعث فاسد شدن خوراک می‌شود بلکه میزان دریافت غذا را نیز کاهش می‌دهد. توصیه کلی ما این است که مجموع جیره ترکیبی بین 48 تا 52 درصد حفظ شود.

مطمئناً دام‌های شما فقط می‌توانند به اندازه‌ای که خوراک در اختیارشان قرار می‌دهید تغذیه کنند. معمولاً پیشنهاد می‌شود که خوراک 22 ساعت از روز در دسترس آنها باشد (با احتساب 2 ساعتی که در بهاربند‌های قرنطینه یا در شیردوشی  هستند). برای کاهش عدم تمایل به تغذیه، می‌توان خوراک را در آخور جلو آورده و هم­زد استفاده کرد. هر قدر غذا دورتر در آخور قرار گیرد، گاو در هنگام گرسنگی باید تلاش بیشتری برای غذا خوردن داشته باشد. در نتیجه ترجیح می‌دهد که غذا را رها کرده و بخوابد. اگر غذا پراکنده شده باشد، سطح وسیع‌تری از علوفه توسط اکسیژن تخریب می‌گردد. اگر غذا برای مدت زیادی بیرون از آخور بماند، احتمال اینکه حتی بعد از بالا آمدن غذا گاوها آنها را بخورند کمتر است. برای نظارت بر استفاده کارآمدتر از غذا، توصیه می‌شود بعد از هر بار تغذیه بیشتر از 3 تا 5 درصد از غذا باقی نماند.

بازدهی خوراک دام در هر یک از دام‌ها و در نژادهای مختلف بسیار متنوع است. توجه داشته باشید که بیشتر معادلات مربوط به بازدهی بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده روی نژاد هلشتاین به دست آمده‌اند. به همین ترتیب، میزان دریافت ماده خشک و نیازهای غذایی نیز متفاوت است. بهره‌مندی از یک متخصص تغذیه که اهداف شخصی، منابع تغذیه‌ای و ویژگی‌های دام‌های شما را بشناسد، دارایی مهمی است که در رسیدن به حداکثر بازدهی خوراک به شما کمک می‌کند.

نویسنده: ژاکلین کریموفسکی