بازدهی در صنعت گاو شیری بسیار حیاتی است. بازدهی خوراک عموماً با محاسبه میزان شیر تولید شده (تصحیح 3.5 درصد چربی) به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی بدست می‌آید. این محاسبه نشان می‌دهد که چه میزان از خوراک مصرف شده به تولید شیر رسیده است. 

این مقاله راهکارهایی برای بهبود معیارهای دستیابی به بازدهی خوراک ارائه می‌دهد.

1- گاوهای تازه‌زا را در فشار تولید شیر قرار ندهید. بسیاری از گاوداران مشکلات بالینی دوره انتقال را به‌خوبی کنترل می‌کنند ولی بطور کامل از مضرات اقتصادی تب شیر تحت بالینی در گله اطلاع ندارند. در کنار تب شیر تحت بالینی، مصرف خوراک کاهش می‌یابد، تولید شیر کاهش یافته، همچنین احتمال ابتلا به کتوزیس، جفت ماندگی، برگشتگی شیردان و انواع عفونت‌ها  افزایش خواهد یافت. از تمام استراتژی‌های تغذیه‌ای برای بهبود سطح کلسیم بدن دام استفاده کنید. افزایش ماده خشک مصرفی، بهبود آسایش و مراقبت از دام پیش از گوساله‌زایی موجب کاهش کتوزیس و جفت‌ماندگی در دام می‌شود. 

در نهایت در اختیار گذاشتن پروتئین قابل متابولیسم با کیفیت بالا برای گاوهای انتظار زایش نسبت به گاوهای پرتولید اهمیت بیشتری دارد. جیره گاوهای انتظار زایش بایستی دارای 1300 گرم پروتئین قابل متابولیسم (MP)، 35-40 گرم متیونین قابل متابولیسم و 90-85 گرم لایزین قابل متابولیسم باشد. 

2- حداکثر فیبر قابل هضم. استفاده از علوفه با کیفیت و دارای قابلیت هضم بالا موجب کاهش سطح مصرف غلات، بهبود سلامت شکمبه و کاهش هزینه خوراک می‌گردد. مطالعات دانشگاه میشیگان نشان داده است که یک درصد افزایش قابلیت هضم فیبر (NDF) علوفه جیره موجب افزایش 160 گرمی مصرف ماده خشک و افزایش 250 گرمی تولید شیر (تصحیح شده با چربی 4 درصد) می‌شود.

3- کاهش pH شکمبه حتی در گله‌های پرتولید با چربی و پروتئین شیر مناسب و مدیریت مطلوب هم به مدت چند ساعت در روز اتفاق می‌افتد. کاهش دفعاتی که pH شکمبه به کمتر از 5.8 می‌رسد موجب افزایش تولید شیر می‌گردد. بطور کلی pH شکمبه در اثر بهبود عواملی همچون مدیریت تغذیه، آسایش دام، کنترل تخمیر نشاسته‌ای و در اختیار قرار دادن مقادیر کافی علوفه برای جویدن مدیریت می‌شود. زمانی که pH شکمبه کاهش می‌یابد، مصرف خوراک کاهش یافته و تغییر می‌کند؛ هضم فیبر کاهش می‌یابد؛ و تولید پروتئین میکروبی شکمبه دچار اختلال می‌گردد.

4- عدم مشاهده دانه غلات در مدفوع. برای افزایش حداکثری قابلیت هضم، دانه‌ها بایستی فرآوری یا تخمیر شوند. بیش از 70 درصد دانه‌های سیلاژ ذرت بایستی کوچک‌تر از 4.75 میلی‌متر باشند. حداقل 4 ماه به سیلوی ذرت برای تخمیر فرصت داده و پس از آن سیلو را به مصرف دام برسانید. ذرت خشکِ آسیاب شده بایستی اندازه 750 میکرونی داشته باشد؛ به این معنا که 80 درصد آن باید از الک آرد آشپزخانه عبور کند. در صورتی که ذرت 28 تا 32 درصد رطوبت دارد، قبل از مصرف توسط دام، با غلتک زدن اندازه ذرات را به 2 تا 3 میلی‌متر برسانید. اما در صورتی که رطوبت ذرت 25 درصد است با آسیاب چکشی اندازه ذرات را کوچکتر کرده و به کمتر از 1000 میکرون برسانید. به میزان کافی peNDF متناسب با uNDF در جیره بگنجانید و آماده‌سازی TMR را کنترل کنید تا بستر مناسبی برای عبور آهسته‌ی دانه‌ها از شکمبه و بهبود شرایط تغذیه‌ای ایجاد شود.

5- حداکثر نمودن پروتئین میکروبی شکمبه: در هر گاو بین 1.6 تا 2.5 کیلوگرم پروتئین میکروبی در شکمبه بصورت روزانه تولید می‌شود. برای داشتن بیشترین میزان تولید میکروبی در اختیار قرار دادن خوراک‌های غنی از گربوهیدرات و پروتئین با سرعت تجزیه متناسب با نایز شکمبه باید مد نظر قرار بگیرد. اگر منابع زیاد از پروتئین بدون حضور کربوهیدرات به مصرف دام برسد، میکروب‌ها از پروتئین بعنوان منبع انرژی استفاده می‌کنند و نیتروژن پروتئینی هدر می‌رود.

6- تامین اسید آمینه مورد نیاز در حد نیاز و نه بیشتر از نیاز: متعادل کردن جیره بر اساس اسیدهای آمینه به کاهش هدررفت پروتئین و افزایش تولید شیر و پروتئین شیر کمک می‌کند. بسیاری مواقع به نظر می‌رسد جیره مقادیر کافی پروتئین غیرقابل تجزیه در شکمبه (RUP) دارد، ولی اگر یک یا دو اسید آمینه ضروری تامین نشود، تولید شیر کاهش می‌یابد و سایر اسیدهای آمینه هدر می‌رود.

7- برنامه تولیدمثلی مناسب: تمرکز خود را روی گاوهای آبستن بگذارید تا روزهای شیردهی (DIM) 150 تا 170 روز باشد.برآوردها نشان می‌دهد در مقابل هر 10 روز کاهش در روزهای شیردهی تولید شیر 0.68 کیلوگرم  به ازای هر رأس در روز کاهش می‌یابد.

8- گروه‌بندی و استراتژی‌های تغذیه‌ای ایده‌آل: گاوهای تازه‌زای تغذیه شده با جیره‌های بالاتر از سطوح عادی از نظر اسیدهای آمینه، چربی و افزودنی‌های معتبر  پاسخ بهتر نشان داده و سوددهی بیشتری دارند. گاوها در مرحله پایان دوره شیردهی با جیره‌های پایه، ساده‌تر تولید شیر را حفظ کرده و امتیاز بدنی خود را ثابت نگه می‌دارند. در گاوداری‌های درجه 1، باید چهار گروه شیرده داشته باشیم: تازه‌زا، پرتولید، شکم اول، کم تولید.

همچنین تهیه کنسانتره  برای گاوهای شکم اول و پرتولید و مکمل ویژه گاوهای کم شیر مفید می‌باشد. بطور ایده‌آل گاوهای تازه‌زا بایستی کنسانتره و مکمل ویژه خود را دریافت کنند.

9- تهیه مقدار متعادل و نه بالاتر از حد مطلوب: برای سلامت بدن دام و تولیدمثل باید نیازهای معدنی-ویتامینی گاو شیری تامین شوند. اما این تامین نیاز نباید بالاتر از حد نیاز باشد. انحراف زیاد از مقادیر توصیه شده توسط NRC می‌تواند سلامت گاو و سودآوری گله را با خطر مواجه کند.

10- استفاده از منابع خوراکی ثابت و مطمئن: هزینه خوراک زمانی افزایش می‌یابد که از منابع مختلف و متغیر برای تامین علوفه و منابع خوراکی استفاده می‌شود. دلیل آن اینست که در حالت ثابت نبودن اقلام خوراکی در بالانس جیره، از مقادیر بالاتر از حد نیاز برای اطمینان از تامین مواد مغذی استفاده می‌شود. 

11- استفاده از افزودنی‌های خوراک مناسب:  افزودنی‌های خوراکی باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند تا مشخص شود که ارزش خرید و مصرف کردن دارند یا خیر. اگر مفید بودن مصرف یک افزودنی به شما اثبات شد نباید به دلایل مالی از مصرف آن خودداری کنید. تنها بر اساس توصیه‌ها و صحبت‌های دیگران خرید نکنید و در زمان خرید آنالیز آزمایشگاهی، تحقیقات انجام شده روی محصول را درخواست کنید.

12- تولید تلیسه‌های مطلوب: بر اساس تحقیقات دانشمندان دانشگاه کرنل تلیسه‌ها در زمان اولین زایش در سن 22 تا 23 ماهگی باید 82 تا 85 درصد از سایز بلوغ را داشته باشند. در اولین مرحله باید توجه داشت که دامداری‌های مطرح گوساله‌های خود را از همان ابتدای تولد با مدیریت استثنایی آغوز تغذیه می‌کنند. محققان دریافتند گوساله‌های تغذیه شده با این برنامه هفته‌ای 0.9 کیلوگرم افزایش وزن روزانه تا سن 2 هفتگی و در سن 8 هفتگی دو برابر وزن تولد، وزن داشتند. همچنین برای این گوساله‌ها برنامه‌هایی برای بهبود رشد شکمبه از قبیل مصرف استارتر و دوره از شیرگیری برای جلوگیری از افت رشد اجرا شد. همچنین گوساله‌های این تحقیقات از زمان تولد تا جفتگیری با جیره‌های با کیفیت از لحاظ اسیدهای آمینه تغذیه شدند. 

13- کاهش افت ناشی سیلاژ و غلات: با مدیریت صحیح سیلاژ (از قبیل پر کردن سریع، فشرده‌سازی، مهر و موم کردن یا بستن و حداقل تبادل هوایی سیلو با خارج) و استفاده از افزودنی‌های سیلوی موثر می‌توان به میزان زیادی از افت سیلو جلوگیری کرد. همچنین بهتر است جایگاه‌های مناسبی برای ذخیره محصولات فرعی و غلات تهیه کنید تا از افت آن‌ها جلوگیری شود.

14- TMR یکنواخت: در مزارع موفق میزان انحراف TMR حداکثر 3-2 درصد است. دلیل این امر ثبات در مخلوط کردن و فرمولاسیون TMR است. آنالیز ماده خشک علوفه باید بطور روزانه انجام شود. پر کردن آخورها در یک زمان مانع از خالی شدن آخورها می‌گردد.

By Mary Beth Ondarza Aug 19 2021. Hoard's Dairyman

ترجمه: دکتر امیر شبدینی 20 آذر 1400