مکمل گاو شیری، سئوالات بسیاری را در ذهن دامداران عزیز مطرح می‌کند که کدام ماده افزودنی خوراک گاو شیری را می‌توان به مکمل اضافه نمود؟ و یا کریر مکمل شما چیست؟ بهتر است از کنسانتره‌های ۵ یا ۱۰ درصد گاو شیری استفاده کنم یا از مکمل گاو شیری ؟ در این مقاله سعی داریم تا به برخی از این سئوالات پاسخ دهیم.
درابتدا مختصری راجع به کریر (پرکننده) در مکمل‌های گاو شیری و دیگر مکمل‌های دام می‌پردازیم. یک کریر مناسب در مکمل‌های گاو شیری و مکمل‌های دامی باید خصوصیات ذیل را دارا باشد :
ترکیب کریرهای مختلف می‌تواند در بدست آمدن ترکیب مناسب در مکمل گاو شیری نقش حیاتی بازی کند. برخی از بهترین کریرهای مورد استفاده در مکمل‌های گاو شیری عبارتند از : کربنات کلسیم ، سپیولیت ، زئولیت ، سبوس برنج ، سبوس گندم ، غلاف بلال ذرت خشک و آرد شده. ( استفاده ار آرد ذرت به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود و زبره ذرت که گاهی در پریمیکس‌ها استفاده می‌شود کاملا با آرد ذرت متفاوت است).
نکته بسیار مهم: استفاده از سبوس گندم هیچ برتری نسبت به سایر کریرها ندارد و اگر سایر کریرها مشخصات کریر خوب را داشته باشند می‌توانند به عنوان کریر در مکمل گاو شیری استفاده شوند ( توجه داشته باشید در کریر به ارزش غذایی آن اهمیت نمی‌دهیم. حتی داشتن ارزش غذایی بالا به علت جذب حشرات و ایجاد شرایط مساعد برای فعالیت کپک‌ها و باکتری‌ها نامطلوب نیز می‌باشد). در استفاده از کریر سبوس گندم و برنج و غلاف بلال ذرت خشک و آرد شده می‌بایست به بار میکروبی آن بسیار دقت نمود.
یکی از بهترین و موثرترین افزودنی های خوراک گاو شیری موننسین می باشد که در بازار ایران با برندهای مختلف غالباً با خلوص ۱۰ درصد موجود می‌باشد. این ماده همانقدر که مفید است می‌تواند درصورت استفاده بیش از اندازه برای دام مضر (حتی کشنده) نیز باشد. برای گاو شیری برای هر راس در روز ۲ تا ۳ گرم از محصول ۱۰ درصد پیشنهاد می‌شود. همانطور که می‌دانید این مقدار بسیار کم است و مخلوط کردن آن بسیار دشوار می باشد. پس حتما توصیه می کنیم در مکمل گاو شیری و مکمل دامی این محصول گنجانده شود و از مصرف مستقیم در خوراک TMR خودداری نمائید. موننسین سبب افزایش شیر و کاهش چربی شیر می شود. به دامدارانی که چربی شیر گله آنها پائین است موننسین توصیه نمی‌شود.
بسیاری از توکسین بایندرها حاوی مواد رسی (Clay) مانند آلومینیوم سیلیکات و غیره هستند. این مواد اگر درست فرآوری نشده باشند می‌توانند عناصر با بار یونی مثبت (کلسیم، فسفر، منیزیم و به میزان کمتر روی، مس و منگنز) را باند کنند. به همین جهت مخلوط کردن توکسین بایندرها و بنتونیت‌هایی که به عنوان توکسین بایندر استفاده می‌شوند (برخی از انواع بنتونیت و زئولیت فقط به عنوان پرکننده استفاده می‌شوند و قابلیت جذب مواد و حتی توکسین‌ها را ندارند) با مکمل گاو شیری توصیه نمی‌شوند.
به علت اقلام متنوع و زیاد مکمل گاو شیری و افزودنی‌های دیگر نظیر جوش شیرین، دی کلسیم فسفات، اکسید منیزیم، مخمرها، مواد کیلاته، کولین و غیره برخی دامداران و پرورش دهنگان گاو شیری ترجیح می‌دهند از کنسانتره‌های ۵ یا ۱۰ درصد گاو شیری و یا دامی استفاده کنند. توصیه ما این است که این روش برای دامداران کوچک از نظر اقتصادی و کاربردی بسیار مناسب است اما برای دامداران متوسط و بزرگ بهتر است از مکمل‌سازی بخواهند افزودنی‌هایی نظیر کروم، مخمر، موننسین و سایر مواد که مقدار مصرف آنها کمتر از ۲۵ گرم / راس / روز است را در مکمل بگنجانند و برای مواد دیگر همچون جوش شیرین، اکسید منیزیم، توکسین بایندر، کولین و پیش‌سازهای گلوکز خودشان اقدام نمایند.
نویسنده: حسین یزدانی