امروزه پروفایل تست به عنوان ابزاری موثر در پیش‌گویی مشکلات و بررسی وضعیت گله‌ها به کار می‌رود.

پروفایل تست چیست و چه کاربردی دارد؟

“پروفایل متابولیکی” به عنوان یک مجموعه از آزمایشات تحلیلی ویژه است که در ترکیب باهم استفاده می‌شوند و به عنوان یک نوع ابزار تشخیصی بهکار می‌روند. توجه داشته باشید که پروفایل تست باید به عنوان یک جزء از ابزار بررسی و نه تنها ابزار بررسی شما برای شناخت مشکل در گله باشد. در سال‌های اخیر تمایل زیادی به انجام پروفایل تست ایجاد شده است. اما انجام چنین آزمایشی مقدماتی دارد و از اولین مقدمات آن جامعه مورد مطالعه است. متخصصان علم آمار حداقل نمونه مورد نیاز را ۸ نمونه از هر گروه مورد مطالعه کافی دانسته‌اند ولی باید در نظر داشت که داشتن ۱۲ نمونه به ازای هر گروه در مورد آزمایشات آستانه‌ای بسیار ایده‌‌آل‌تر و بهتر خواهد بود.

انتخاب نمونه صحیح و تکنیک‌های ذخیره سازی از جمله کلیدهای موفقیت در پروفایل تست هستند. برای مثال برای نشان دادن وجود مشکل در گاوهای تاز‌ه‌‌‌‌‌‌‌زا، نمونه‌های مورد نیاز می‌‌‌تواند از گاوهایی که به تازگی خشک شده‌اند (بیش از ۱۰ روز از ورود به گروه گاوهای خشک تا ۳۰ روز پیش از زایش)، گاوهای انتظار زایش (۳ تا ۲۱ روز پیش از زایش که بهترین زمان ۳ تا ۱۴ روز پیش از زایش است) و گاوهای تازهزا (از ۳ تا ۲۱ روز پس از زایش که بهترین زمان ۷ تا ۲۱ روز پس از زایش می‌‌‌‌‌باشد) گرفته شود. نمونه خون باید از ورید وداجی یا سیاهرگ دمی و با حداقل تنش گرفته شود. نمونه‌گیری از سیاهرگ پستانی نتایج را مختل می‌کند.

همواره باید توجه داشت که تفسیر اطلاعات در دو سطح انجام می‌شود :

۱- در سطح یک رأس گاو : یعنی پروفایل تست مربوط به تک تک گاوها بررسی و اگر هر کدام نیاز به درمان داشت مشخص می‌شود.

۲- در سطح گله - یعنی با توجه مجموع اطلاعات حاصل از گاوهای مورد آزمون، وضعیت گله در چه سطحی قرار دارد.

البته دلیل انجام پروفایل تست، بررسی وضعیت گله است و بررسی وضعیت انفرادی از اهمیت کمتری برخوردار است.

نشانگرهای تشخیصی خطر بیماری

توازن انرژی

اندازه گیری NEFA (اسیدهای چرب غیر استریفه) نقطه اتکای تعیین توازن انرژی شده است. بسیاری از تحقیقات همبستگی‌های خوبی بین توازن منفی انرژی و NEFA سرم نشان داده‌اند. مقدار NEFA به طور مستقیم بازتابی از مقدار چربی موبلیزه شده می‌باشد. مقادیر بالای ۰.۴ میلی اکیوالان (یا میلی مول) در لیتر برای گروه انتظار زایش و بیش از ۰.۶ برای گروه تازه‌زا ، با وقوع ۴ تا ۵ برابری بیشتر در خطر وقوع بیماری مرتبط می‌باشند.

برخی منابع حد آستانه ۰.۵ mmol/liter را برای NEFA در دوره پیش از در نظر گرفتهاند. مهم این است که چند درصد از دام‌های مورد آزمون بیش از این حد آستانه قرار دارند. یعنی پس از گرفتن اول محاسبه کنید چند درصد از دام‌های شما بالاتر از حد آستانه هستند. اگر بیش از ۲۵ درصد بود گله با کمبود انرژی و موبلیزاسیون بیش از حد در دوره پیش از زایش درگیر است.

فراسنجه مفید دیگر در سنجش وضعیت انرژی، اندازه گیری غلظت اجسام کتونی است. برخلاف NEFA، آزمون BHBA باید فقط در دوره پس از زایش مورد استفاده قرار بگیرد. غلظت بتاهیدروکسی بوتیریک اسید (BHBA) بیشتر از ۱۴.۵ mg/dl و کمتر از ۲۶ mg/dl نشاندهنده کتوز تحت بالینی است. مقادیر بیش از ۲۶ mg/dl نشاندهنده کتوز بالینی می‌باشد. پیش از زایش معمولا غلظت آن بیش از ۶-۸ mg/dl نمی‌شود مگر اینکه دام در توازن منفی انرژی باشد یا سیلوی با اسید بوتیریک بالا مصرف کرده باشد. گاوهایی با BHB بالای ۱۰ تا ۱۴ mg/dl 3.2 تا ۴.۳ برابر در معرض خطر بیشتری نسبت به دیگران هستند. اگر بیش از ۱۵ % از دامهای شما در گروه تازهزا BHBA بالای ۱.۴ mol/liter در لیتر داشتند باید نگران باشید و اقدامات لازم جهت کاهش بروز کتوز را انجام دهید.

در مورد NEFA واحد mEq/liter با واحد mmol/liter فرقی ندارد و مثل هم هستند. در مورد BHBA وضعیت متفاوت است و برای تبدیل mg/dL به mmol/liter باید عدد mg/dL را در ۰.۰۹۶ ضرب کنید.

وضعیت پروتئین

در حال حاضر متابولیتی وجود ندارد که به تنهایی بتواند وضعیت پروتئین دام را بررسی کند. در نتیجه برای بررسی وضعیت پروتئینی باید چندین فاکتور را در نظر بگیرید : نیتروژن اوره ای خون (BUN)، کراتینین، پروتئین کل، آلبومین و کراتین کیناز.غلظت نیتروژن اوره خون توسط عوامل بسیار زیادی متاثر میگردد: مقدار پروتئین مصرفی و تجزیه‌پذیری شکمبهای آن، ترکیب اسید آمینه جیره، پروتئین مصرفی نسبت به احتیاجات، عملکرد کبد و کلیه، تجزیه بافت ماهیچهای و مقدار کربوهیدرات جیره و تجزیه پذیری شکمبههای آن. کراتینین برای بررسی عملکرد کلیه و اثرش بر روی BUN به کار میرود. پروتئین کل و آلبومین بازتابی از فراهمی پروتئین می‌باشند و غلظت آنها در مواجه با کمبود پروتئین کم میشود. آلبومین میتواند منعکس کننده مشکلات کمبود پروتئین در طی یک دوره ۱ ماهه یا 2 ماهه باشد. کراتین کیناز در هنگام تجزیه ماهیچه یا آسیب عضلانی ترشح می‌شود. برخلاف مارکرهای وضعیت انرژی، دادههایی در مورد حد مرزی پارامترهای وضعیت پروتئین و سلامت کبد وجود ندارد. ولی به عنوان یک راهنمایی باید گفت که اگر ۲۵ درصد از دام های مورد بررسی خارج از دامنه مورد نظر بودند، نشانه خطر میباشد.

گاوهای تازهزایی که غلطت آلبومین سرم آنها ≥ ۳.۵ g/dl میباشد، احتمال ابتلا به بیماری در آنها کمتر است. همچنین غلظت های ≤ ۳.۲۵ g/dl در انتظار زایش منجر به ۳ برابر شدن احتمال ابتلا به بیماری در پس از زایش میگردد. در بسیاری از گلههای شیری با کمبود پروتئین، BUN پایین خواهد بود (کمتر از ۱۰ mg/dl) و مقادیر آلبومین ممکن است در گاوهای اوایل دوره خشکی نرمال باشد (بیش از ۳.۵ g/dl) . گاوهای خشک انتظار زایش BUN کم تا متوسط دارند و آلبومین پایین و کراتین کیناز بالایی دارند. گاوهای تازهزا نوعا BUN و آلبومین (کمتر از ۳ g/dl) پایینی دارند. گاوهایی با کمبود پروتئین از متریت، ورم پستان، گندیدگی سم، و هر چیز دیگری بدون درمان آنتی بیوتیکی خواهند مرد.

دامنه طبیعی آلبومین بین ۳.۳ تا ۴.۱ با یک میانگین ۳.۷ mg/dl گزارش شده است.

عملکرد کبد

سلامت کبد از لحاظ صادر کردن چربیهای انباشته شده در آن اهمیت به سزایی در انتقال از دوره خشکی به دوره شیردهی دارد. عملکرد کبد از طریق اندازهگیری برخی آنزیم ها میتواند بررسی شود: گاماگلوتامیل ترانسفراز (GGT)، آسپارتات آمینو ترانسفراز (AST)، و سوربیتول دهیدروژناز (SDH) و غلظت کل بیلی روبین در خون. این آنزیم ها باید در ترکیب با دادههای کلسترول و NEFA تفسیر شوند. NEFA موبلیزه شده از بافتها در کبد مورد فرآوری قرار میگیرد و اگر بخواهد از کبد خارج شود باید در ترکیب VLDL که حاوی کلسترول است خارج شود. بنابراین کل کلسترول پلاسما بهطور غیر مستقیم وجود VLDL در خون و در نهایت توانایی کبد در تولید VLDL را نشان میدهد. مقادیر کلسترول پایین (کمتر از ۷۵ mg/dl در انتظار زایش، و کمتر از ۱۰۰ mg/dl در تازهزا) نشاندهنده حالتی است که در آن تولید VLDL کم است. برخی از  دانشمندان نسبت NEFA به کلسترول را در این اندازهگیری مهم می‌دانند. نسبت های بیش از ۰.۲ برای انتظار زایش و بیش از ۰.۳ برای تازهزا نشانگر و پیشگویی از وجود مشکل خواهد بود.

متاسفانه در این مورد نیز در مقالات دامنهای قابل قبول وجود ندارد و به عنوان نقطه آغازین باید از عدد ۲۵ درصد استفاده کرد.

کل بیلی روبین، غلظتی بین ۲.۳ تا ۹.۳ میکرومول در لیتر دارد (با میانگین ۵.۱).

 ارزیابی مواد معدنی پر مصرف

کلسیم، فسفر، پتاسیم، منیزیم، سدیم، کلر، و گوگرد به خاطر نقش خود در تب شیر، سندرم گاو خزنده و گاو ضعیف مورد توجه هستند. متاسفانه غلظت آنها به شدت در خون تنظیم می‌شود و اندازه‌گیری آنها بازتابی از وضعیت جیرهای نخواهد بود وقتی که غلظت این عناصر به شدت کنترل می‌شود. فسفر، پتاسیم، منیزیم، و گوگرد از عناصری هستند که تا حدی به تغییرات جیرهها حساسند.

غلظت کلسیم کمتر از ۸ mg/dl چه پیش و چه پس از زایش، نشاندهنده ۴ برابر احتمال ابتلای بیشتر به بیماری‌های پس از زایش است.

سدیم، کلر و فسفر از جمله عناصری هستند که بسته به فصل آزمایش متغیر خواهند بود:

امیدواریم اعداد و دامنه های ارائه شده بتواند به شما در تفسیر داده های مربط به پروفایل تست گله کمک نماید.