تعداد زیادی از محصولات تغذیه‌ای و راهکارهای مدیریت تغذیه‌ای وجود دارند که میتوانند به عنوان ابزارهای حمایتی در بیماری های متابولیکی و عفونی مختلفی به‌کار برده شوند.
تغذیه مناسب میتواند به کاهش وقوع یا کنترل ناهنجاری‌های متابولیکی، عفونی و تولیدمثلی کمک کند. در این مقاله موضوعاتی در مورد معاینات بالینی، درمان‌های حمایتی و پیشگیری از ناهنجاری‌های متداول گاوهای شیری مطرح خواهد شد.
شاخص‌های متعددی وجود دارند که نشان می‌دهند یک مشکل تغذیه‌ای احتمالی در گله وجود دارد. هنگام ارزیابی یک گله به موارد زیر توجه کنید:
۱- وقوع بالا و غیرمتعارف ناهنجاری‌های متابولیکی. معمولا وقوع بیش از ۱۰ تا ۱۵ درصدی در یک گله به عنوان مشکل تلقی می‌گردد.
۲- افزایش وقوع بیماریهای متابولیکی و پاسخ ضعیف دام به واکسیناسیون.
۳- شیوع بیش ازحد طبیعی فحلی‌های خاموش یا ضعیف و نرخ باروری پایین.
۴- انحراف ۰/۳ درصدی چربی شیر (بالا یا پایین میانگین نژاد) در فصول مختلف سال.
۵- انحراف ۰/۲ درصدی پروتئین شیر (بالا یا پایین میانگین نژاد) در فصول مختلف سال.
۶- شیوع زیاد طعم بد شیر، یه ویژه ترشیدگی، اکسیدشدگی، یا شیر با طعم مقوا و مزه‌های مالتی یا نامشخص.
۷- کاهش بیش از حد در شیر تولیدی، ناتوانی در رسیدن به تولید بالا در پیک تولید و به طور کلی تولید پایینتر از حدی که سطح تغذیه و ژنتیک گله نشان می‌دهد.
۸- بیش از ۱۰ درصد گله با BCS بالا.
۹- کاهش ماده خشک مصرفی در کل گله یا در گروه‌های خاص.
۱- سطوح اجسام کتونی هر دامی میتواند کنترل شود. توصیه می‌شود که سطوح اجسام کتونی شیر به جای اجسام کتونی ادرار اندازه‌گیری شود. تست شیر محافظه کارانه‌تر است و در نشان دادن موارد خطرناک در گله صحیح‌تر است.
۲- pH همه مواد خوراکی سیلو شده و آب مصرفی باید اندازه‌گیری شود. کل باکتری‌ها و تعداد کلی فرم آب مصرفی نیز باید اندازه‌گیری شود.
۳- مایکوتوکسین‌های تکتک مواد خوراکی یا TMR باید کنترل شود. این امر به‌ویژه در مواردی که اسهال خونی، چرخه‌های نامنظم فحلی و نرخ‌های آبستنی پایین شایع هستند اهمیت بالایی دارد.
۴- گاوهای خوراک زده را به دقت برای علائم بیماریهای تنفسی معاینه کنید. علائم این بیماری در گاوهای بالغ ممکن است به افزایش نسبی در تعداد تنفس و دمای بدن محدود شود.
۵- اگرخوراک زدگی مشکل کل گله است، دادن پروفایل تست ضروری می‌شود. توصیه می‌گردد از گاوهای خشک (Far off) و انتظارزایش (Close up) و گاوهای تازه‌زای بیش از ۳ هفته شیردهی نمونه گرفته شود. این پروفایل تست میتواند شامل موارد زیر باشد: تعداد تفریقی سلول‌های سفید خون، نیتروژن اورهای خون، مواد معدنی، فیبرینوژن، و در موارد مزمن آرژیناز (نشانگر احتمالی آسیب کبدی). تعداد بالای سلول‌های سفید خون اغلب با عفونت مزمن یا لکوز مرتبط است. تعداد نامتعارف پایین سلول‌های سفید خون گاهی اوقات در دام‌های درگیر با عفونت حاد و بیماریهای ویروسی دیده می‌شود. فیبرینوژن اغلب در دام‌هایی که از عفونت حاصل از آبسه، نئوپالازیا، پریتونیت (التهاب پرده‌های صفاقی)، سالمونلا یا شکستگی رنج می‌برند بالا می‌باشد.
۱- افزودنی‌های خوراکی متعددی وجود دارند که در این شرایط میتوانند به‌کار برده شوند. آنها شامل بلوس‌های ویتامین‌های گروه B، یا ۵۶ تا ۱۱۲ گرم از مخمر خشک آبجوکشی، یا ۱۱۲ گرم از مخمر زنده به مدت ۵ تا ۱۰ روز، یا خورانیدن جوش شیرین می‌باشند.
۲- ترغیب خوراک خوردن با ارائه مواد خوراکی غیرمعمول به گاوهایی که به شدت خوراک زده هستند به‌مدت چند روز. اقلام خوراکی میتواند شامل علوفه متفاوتی نظیر علف خشک یا کاه، استارتر گوساله، یا دانه غلات باشد. اگر همه موارد فوق امکان پذیر باشد، مصرف علوفه را بیش از کنسانتره ترغیب نمایید.
۳- منابع عبوری و محافظت شده اسیدهای آمینه را امتحان کنید.
۴- دنبال بیماریهای عفونی و التهابی باشید.
۵- درمان‌های حمایتی اضافی در درمان کتوز را مد نظر قرار دهید.
۱- جیره را از لحاظ پروتئین خام، پروتئین محلول مصرفی، پروتئین عبوری، علوفه و NDF، کلسیم، منیزیم، سدیم و کلر مصرفی هم برای گاوهای خشک و هم شیرده متوازن کنید. توازن مطلوب مواد معدنی در دوره خشکی را رعایت کنید.
۲- از خورانیدن مقادیر زیاد کنسانتره به گاوهای خشک و آنهایی که اخیرا زایش کرده‌اند بپرهیزید. به عنوان یک توصیه، نباید بیش از ۳۰ درصد ماده خشک به گاوهای انتظار زایش کنسانتره بدهید (البته ممکن است همه موافق با این توصیه نباشند). گاوهای تازه‌زا نیز نباید بیش از ۵۰ تا ۵۵ درصد از ماده خشک مصرفی کنسانتره مصرف کنند.
۳- از جوش شیرین در جیره گاوهای شیری استفاده کنید (به‌ویژه در گاوهایی که اخیرا زایش کرده‌اند).
۴- از خورانیدن خوراک‌هایی که به صورت غیر طبیعی تخمیر شده‌اند برای ۲ هفته پیش تا ۶ هفته پس از زایش اجتناب کنید.
۵- بلافاصله پس از زایش و ۸ ساعت پس از آن بولوس‌های پرکلسیم (۷۵ گرم کربنات کلسیم در کل) به گاو بخورانید.
۶- از TMR گاوهای خشک و تازه‌زا نمونه بگیرید و آن را آنالیز کنید و بین مقدار برنامه‌ریزی شده و ارائه شده مقایسه نمایید.
۷- آلودگی‌های میکروبی، pH و نیترات آب مصرفی را اندازه‌گیری کنید.
۸- بررسی کنید تا در جیره گاوها مقادیر زیادی از سیب، ذرت سیلو شده سبز-برداشت شده، دانه‌های سمی و علوفه آلوده به قارچ و کپک وجود نداشته باشد.
۱- pH ادرار و مدفوع را کنترل کنید. در گاوهای طبیعی، pH مدفوع باید بین ۶/۵ تا ۷/۱ باشد و بیشتر گاوها در دامنه بین ۶/۶ تا ۶/۸ قرار می‌گیرند. برای گاوهای خشک که نمک آنیون مصرف نمی‌کنند، pH ادرار بین ۷ تا ۸ می‌باشد.
۲- مایکوتوکسین‌های علوفه، غلات، و جیره کاملا مخلوط را اندازه‌گیری کنید.
درمان جابجایی شیردان مشابه آنهایی که در مورد مشکلات مربوط با خوراک‌زدگی گفته شد.
۱- از اسیدوز ناشی از خورانیدن مقادیر زیاد کنسانتره و مقادیر کم علوفه اجتناب کنید. جیره را از لحاظ مقدار علوفه، کل NDF و کربوهیدرات‌های غیر ساختمانی ارزیابی کنید. سطوح مختلف مواد خوراکی و نیز چگونگی فرآیند شدن مواد خوراکی را مورد توجه قرار دهید.
۲- با خورانیدن مقادیر متعادل (و نه خیلی زیاد) مواد معدنی و یا پروتئین از آلکالوز جلوگیری کنید.
۳- از توکسمیا و مشکلات مرتبط با کلسیم بپرهیزید. مسائل تغذیه‌ای مربوط به بروز تب شیر میتوانند باعث جابجایی شیردان شوند.
۴- مقادیر مناسبی از علوفه با قابلیت هضم بالا و اندازه ذرات بهینه در اختیار دام قرار دهید. گاوهای خشک در اوایل دوره خشکی باید ۱/۵ تا ۲ درصد وزن بدنشان از ماده خشک علوفه مصرف کنند. گاوهای انتظار زایش نیز بایستی ۱ تا ۱/۴ درصد وزن از ماده خشک علوفه تغذیه کنند.
۵- از تغذیه بیش از حد غلات پیش از زایش اجتناب کنید.
۶- مقادیر خوراک های کپکی حاوی مایکوتوکسین‌ها را حذف کنید یا کاهش دهید.
۱- هنگامی که جفت ماندگی در گله مشکل ساز است (بیش از ۸ تا ۱۰ درصد)، پروفایل تست برای بررسی میزان مواد معدنی خون، سلنیوم، ویتامین E، و بتاکاروتن لازم خواهد بود. در موارد انفرادی اندازه‌گیری نیتروژن اورهای خون و حجم سلول‌های فشرده خون نیز باید در نظر گرفته شود.
۲- اگر سقط‌ها و یا تولد گوساله‌های ضعیف با جفت ماندگی‌ها نیز مرتبط هستند، پروفایل تست باید شامل BVD، IBR، PI3، هموفیلوس و لپتوزپیروز نیز باشد.
۱- میتوان به گاوهای خشک ۲۰ میلی گیرم از سلنیوم و ۶۸۰ واحد از ویتامین E تزریق کرد. ویتامین A و E میتواند در سطوحی معادل با یک تا سه میلیون واحد از ویتامین A و ۱۰۰۰ واحد از ویتامین E مورد استفاده قرار گیرند.
۲- اگر جفت ماندگی همزمان با خوراک‌زدگی اتفاق افتاده است، از بولوس‌های کلسیم (۷۵ گرم از کربنات کلسیم) استفاده کنید.
۱- جیره گاوهای خشک و تلیسه‌های بهارزا را به‌ویژه در ۳ هفته متنهی به زایش مورد انتظار متوازن کنید. توجه ویژه‌ای به سطوح کلسیم، فسفر، سلنیوم، ویتامین‌های A، D، و E مبذول نمایید. از کمبودها و بیش‌بودهای بیش از حد کلسیم، فسفر و ویتامین D بپرهیزید. برای گاوهای خشک جیره باید طوری فرموله شود که حدود ۱۳۵ تا ۱۵۰ هزار واحد ویتامین A، در حدود ۱۵ تا ۲۵ هزار واحد ویتامین D، و ۲۰۰۰ واحد ویتامین E برای دام تامین نماید.
۲- وقتی تب شیر در گله مشکل ساز است از نمک آنیونی استفاده کنید. سطوح گوگرد، کلر، پتاسیم و سدیم را در همه مواد خوراکی بررسی کنید.
۳- از BCS بالا قبل و پس از زایش دوری کنید.
۴-گاوها نباید به ذرت سیلو شده به صورت آزاد دسترسی داشته باشند. مصرف کنسانتره باید کنترل شده باشد.
۵- از شرایط تنش‌زا مثل اصطبل زایمان کثیف، در طول پیش از زایش و در زمان زایمان بپرهیزید.
۱- اگر مشکل بیش از ۳ هفته پس از زایش ادامه داشت، کشت رحم به منظور شناسایی باکتری هوازی و غیرهوازی باید درخواست شود.
۲- پروفایل تست گاوهای خشک و تازه‌زا باید شامل تعداد سلول‌های سفید، سلنیوم، روی، مس، آهن، منیزیم، نیتروژن اورهای خون، ویتامین A و E باشد.
۳- آلودگی باکتریایی و محتوای مواد معدنی آب را بررسی کنید.
۱- اگر جواب معاینات و آزمایشات تأیید کند، محلول تزریقی سلنیوم-ویتامین E و ویتامین‌های محلول در چربی میتواند مفید باشد.
۲- سطوح علوفه کپکی را در جیره کم کنید یا حذف کنید.
۳- فحلی طبیعی یا القا شده احتمالا بهترین درمان در عفونتهای رحمی است.
۱-بهداشت خوب را در محوطه زایش و در طول ۷۲ ساعت پس از زایمان رعایت کنید.
۲- یک جیره متوازن از لحاظ پروتئین، مواد معدنی، و ویتامین را در اختیار گاوهای خشک و شیرده قرار دهید.
۳- از BCSهای به شدت چاق یا لاغر دوری نمایید.
۴- وسایل تلقیح را تمیز و بهداشتی نگهداری کنید. در گله‌هایی که به طور مزمن با این مشکل درگیر هستند از غلاف دوبل برای تلقیح استفاده کنید.
۵- از جفتگیری طبیعی بپرهیزید.
در هفته آینده به بخش پایانی مقاله خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
۱- بررسی بیماری‌هایی نظیر BVD، IBR، لپتوسپیروز، و هموفیلوس مورد نیاز است.
۲- اندازه‌گیری میزان پروژسترون شیر به منظور بررسی صحت تشخیص فحلی و زمان تلقیح مورد نیاز است.
۳- پروفایل تست ممکن است است مفید باشد و فاکتورهای مورد برسی عبارتند از: تعداد سلول‌های سفید خونی، تعداد سلول‌های قرمز یا حجم فشرده سلول، نیتروژن اورهای خون، مواد معدنی به ویژه منیزیوم، مس، آهن، و سلنیوم، ویتامین A و E و بتاکاروتن. ۴ تا ۱۲ دام مشکل‌دار علاوه بر همین تعداد از دام‌های بارور در همان مرحله شیردهی باید برای آزمایش انتخاب شوند.
۴- نیتروژن اورهای شیر نیز معیاری با ارزش است که برای تشخیص وجود هرگونه اختلال تغذیه‌ای میتواند به‌کار رود.
۱- جیره را مطابق با نتایج به‌دست آمده از معاینات بالینی تصحیح نمایید.
۲- ممکن است واکسیناسیون بر ضد بیماریهای شناسایی شده از مرحله قبل مورد نیاز باشد.
۱- اعمال مدیریتی کنونی در کنترل بیماری‌ها، تشخیص فحلی، روش تلقیح، و نگهداری اسپرم را بررسی کنید. از رکوردهای موجود به خوبی نگهداری کنید و از آنها برای تعیین مقدار پیشرفت استفاده کنید.
۲- جیره‌ای متوازن با هدف جلوگیری از مقادیر بالای فسفر خون به دام‌های خود بدهید. جیره‌های حاوی مقادیر بالای پروتئین، در ترکیب با مقادیر بالای پروتئین محلول یا پروتئین قابل تجزیه در شکمبه ممکن است منجر به سطوح بالای نیتروژن اورهای شیر بالاتر از ۱۹%شود. جیره را از لحاظ کافی بودن سطوح مس و منیزیوم بررسی نمایید. از جیره‌های با کلسیم بیش از حد یا کمتر از حد مورد نیاز اجتناب کنید.
۳- BCS گله را ارزیابی کنید. گله در زمان تلقیح باید BCS خود را حفظ کند یا در حال افزایش آن باشد. اگر گاوها به شدت لاغر باشند یا بیش از ۱ BCS از زمان زایش تا اولین سرویس از دست بدهند، فحلی را کمتر نشان می‌دهند.
۱- هنگامی که کیست تخمدانی در گاوها بیش از ۱۵ درصد و در تلیسه‌ها بیش از ۵ درصد باشد باید نگران شد و معاینه را شروع کرد. پروفایل خونی باید شامل موارد زیر باشد: کلسیم، فسفر، سلنیوم، ویتامین A وE و بتاکاروتن.
۲- اندازه‌گیری مایکوتوکسین در TMR یا تک تک اجزای خوراک و علوفه باید انجام شود. زیرالنون هم باید اندازه‌گیری شود.
۳- استفاده از آزمون پروژسترون شیر میتواند در تفریق بین کیست های تخمدانی و فولیکولی کمک نماید.
۱- اگر نتایج آزمایش نشان دهد، سلنیوم جیره را افزایش دهید.
۲- سطوح مناسب ویتامین‌های محلول در چربی را حفظ کنید.
۱- مشکلات متابولیکی و ناهنجاری‌های متابولیکی پیرامون زایش راکاهش دهید.
۲- از BCS بالا در اواخر دوره شیردهی و دوره خشکی اجتناب کنید.
۳- مقادیر سلنیوم و ویتامین‌های محلول در چربی جیره‌را حفظ کنید.
۴- از خورانیدن جیره‌های بسیار پرعلوفه که حاوی سطوح بالای استروژن هستند اجتناب کنید. اقلامی که میتوانند مشکل ساز باشند شامل: خوراک‌های کپکی، علوفه لگومینه تازه مثل یونجه و شبدر سفید می‌باشند.
۱- برخی عفونت‌ها موجب سقط می‌شوند که عبارتند از BVD، بروسلوز، IBR، لپتوسپیروز، لستریوز، مایکوزها، نئوسپورا، تریکومونازها، و ویبریوزها.
۲- مواد تحویلی به آزمایشگاه باید شامل جفت، جنین تازه، و یک نمونه خون از دام باشد. نمونه خون بعدی باید ۳ هفته پس از تاریخ سقط گرفته شده و به آزمایشگاه ارسال شود.
۳- در مورد حیوانات سقط کرده یا گروه‌های در معرض خطر پروفایل تست انجام دهید.
۴-جیره و آب مصرفی را از لحاظ نیترات آزمایش کنید. گازهای سیلو و مصرف گیاهان حاوی اسیدپروسیک را نیز بررسی کنید.
۱- درمان این ناهنجاری به نتایج به‌دست آمده از معاینات بستگی دارد. با دامپزشک خود مشورت کنید.
۱- اقدامات زیست-امنیتی را حفظ و ارتقا دهید. ابزارهای ورودی جدید به گله را قرنطینه کنید.
۲- نیترات و مایکوتوکسین‌های مواد خوراکی را اندازه‌گیری نمایید. مقدار ویتامین A، E، سلنیوم و ید جیره را بررسی کنید.
۳- از شرایطی که برای دام‌های آبستن آسیبزا و یا با فشارهای مکانیکی همراه است جلوگیری کنید.
۴- برنامههای کنترل جوندگان در گله را اجرایی کنید. آنها باعث نشر بیماری می‌شوند.
۱- هنگامی‌که عامل بیماری‌زای گله ناشناخته است، تمام کارتیه‌های گاوهای مورددار یا آنهایی که SCC بالای ۵۰۰ هزار دارند را کشت دهید. پیش از نمونه‌گیری، انتهای هر سرپستانک باید شسته، خشک و با یک پنبه الکل پاک شود.
۲- برای تعیین اینکه کدام آنتی بیوتیک بر ضد باکتری‌های گله موثرتر است، آزمون حساسیت میتواند مفید باشد.
۳- ارزیابی لکوسیت‌ها روشی معقول برای ارزیابی وضعیت ورم پستان گله یا تکتک گاوها می‌باشد.
۴- پروفایل تست گاوهای خشک و تازه‌زا باید شامل موارد زیر باشد: تعداد سلول‌های سفید خون، سلنیوم، روی، مس، نیتروژن اورهای خون، ویتامین A و E.
۵- هر نوع علوفه یا غله مشکوک به مایکوتوکسین را اندازه‌گیری کنید.
۶- اگر کلی فرم‌ها و پسودوموناس ها در ورم پستان گله شما دخیل‌اند، آب مصرفی و مورد استفاده در مصارف بهداشتی را نیز آزمایش کنید.
۱- استفاده از پمادهای درمانی گاوهای خشک هنگامی که آنها را خشک می کنید به کاهش عفونتهای جدید کمک می‌کند. حدود ۴۰ درصد از عفونتهای جدید پستانی در دوره خشکی و چندین روز پس از زایش اتفاق می‌افتند.
۲- رژیم‌های درمانی به نوع باکتری یافت شده بستگی دارد. برخی باکتری‌ها، بسته به اینکه خواه واگیدار باشند یا محیطی، به آنتی‌بیوتیک بهتر از سایر باکتری‌ها پاسخ می‌دهند.
۱- سالی یک یا دوبار تجهیزات شیردوشی خود را بررسی کنید.
۲- موارد روزمره شیردوشی خود را چک کنید: آماده‌سازی پستان، رگ‌زدن، زمان شیردوشی به ازای هر گاو، شیردوشی گاوها با سرپستان های خشک و غوطه‌ور کردن سرپستان در تیت گارد بعد از شیردوشی.
۳- آسیب‌های سرپستان را بررسی کنید و پشیر را به روش‌های معمول ارزیابی کنید.
۴- پس از جدا کردن خرچنگی‌ها تمام سرپستانک‌ها را در یک محلول موثر و غیر سوزش آور غوطه‌ور کنید.
۵- حذف دام‌هایی که به‌طور مزمن درگیر ورم پستان هستند منبع موثری از ارگانیسم‌های بیماری‌زا را از گله حذف می‌کند و به کاهش ورم پستان کمک می‌کند.
۶- داشتن یک محیط بهداشتی با تعویض مکرر بستر یا محدود کردن دسترسی به نقاط مرطوب بسیار مهم است. این امر به‌ویژه باید در اصطبل زایش و گاوهای تازه‌زا رعایت شود.
۷- با تمرکز بر پروتئین، سلنیوم، عناصر کم مصرف و ویتامین ها یک جیره کاملا متوازن به گاوهای خود بدهید.
۸- به طور مرتب رکوردهای گاوها و SCC آنها را کنترل کنید.
۹- از خوراک‌های کپکی یا آنهایی که حاوی مایکوتوکسین‌ها در سطوح محسوسی هستند جلوگیری کنید.
۱۰- در آب و هوای گرم و مرطوب، اقدامات بیشتری در جهت حفظ بهداشت محیط انجام دهید.