با افزایش دمای هوا و وقوع موج‌های گرمایی در بسیاری از مناطق، دام‌ها به‌ویژه دام‌های پرواری در معرض «تنش گرمایی» قرار می‌گیرند. این تنش می‌تواند باعث کاهش مصرف خوراک، افت رشد، کاهش ایمنی بدن، و حتی تلفات شود. در چنین شرایطی، استفاده از راهکارهای تغذیه‌ای علمی می‌تواند نقش مهمی در کاهش اثرات منفی گرما و حفظ سلامت و راندمان تولیدی دام‌ها ایفا کند (Collier et al., 2019).
یکی از ساده‌ترین راهکارها، استفاده از خوراک‌هایی با قابلیت هضم بالا و ارزش غذایی بالا است. چراکه خوراک‌های با کیفیت پایین مانند کاه و کلش باعث افزایش فعالیت تخمیر در شکمبه و در نتیجه افزایش تولید گرما می‌شوند (West, 2003). همچنین افزودن چربی‌های محافظت‌شده شکمبه (مانند کلسیم-صابون‌های اسید چرب) به مقدار ۲ تا ۵ درصد در جیره، می‌تواند انرژی را بدون تولید گرمای زیاد تأمین کند (Drackley et al., 2003).
در دوره‌های تنش گرمایی، میزان استرس اکسیداتیو در بدن دام افزایش می‌یابد. مکمل‌هایی مانند ویتامین E و سلنیوم با خواص آنتی‌اکسیدانی، به کاهش آسیب‌های سلولی کمک می‌کنند. در پژوهشی، گوسفندانی که ویتامین E و سلنیوم بیشتری دریافت کردند، کاهش محسوسی در دمای بدن، تعداد تنفس و شاخص استرس اکسیداتیو نشان دادند (Chauhan et al., 2014).
در گرمای شدید، دام‌ها از طریق تعریق و ادرار، مقدار زیادی سدیم، پتاسیم و کلر را از دست می‌دهند. افزودن مکمل‌های الکترولیتی مانند NaCl، KCl یا بیکربنات سدیم به آب یا خوراک، کمک می‌کند تا تعادل اسیدی-بازی و هیدراتاسیون بدن حفظ شود (Lara & Rostagno, 2013). این مکمل‌ها در قالب پودر یا محلول‌های خوراکی در بازار موجودند.
نیاسین یا ویتامین B3 دارای خاصیت وازودیلاتوری است؛ یعنی باعث گشاد شدن عروق و افزایش جریان خون در پوست شده و در نتیجه دفع گرما را تسهیل می‌کند. نتایج تحقیقاتی نشان می‌دهد که افزودن نیاسین به مقدار حدود ۸۰۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم خوراک باعث کاهش دمای بدن و تعداد تنفس در گاوهای گوشتی در شرایط تنش گرمایی می‌شود (Zimbelman et al., 2010).
بتائین یک ماده طبیعی با خواص اسمولیت است که به سلول‌ها کمک می‌کند تا در برابر کم‌آبی مقاومت کنند. مصرف بتائین به میزان ۱۵ تا ۳۰ گرم در روز در گاوهای شیری، باعث افزایش اشتها، بهبود تخمیر شکمبه و افزایش ظرفیت آنتی‌اکسیدانی خون می‌شود (Sahin et al., 2011). در گوسفندان نیز مصرف روزانه ۲ گرم بتائین باعث کاهش دمای بدن و بهبود عملکرد شده است.
استفاده از مخمر زنده مانند Saccharomyces cerevisiae و مکمل‌های پروبیوتیکی باعث بهبود فعالیت میکروبی شکمبه، افزایش جذب مواد مغذی، و کاهش استرس گرمایی می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از مخمر در گاوهای تحت تنش گرمایی می‌تواند دمای مقعدی را تا حدود ۰.۳ درجه سانتی‌گراد کاهش دهد و عملکرد تولیدی را بهبود بخشد (Dehghan-Banadaky et al., 2013).
در بازار مکمل‌هایی ترکیبی وجود دارد که حاوی انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی، الکترولیت‌ها و مخمر به عنوان مثال:
• مخمر زنده Prody Live Cell
• بافر بایواکتیو (BioActive)
• کلامین (مواد معدنی کیلاته)
تنش گرمایی یکی از چالش‌های مهم در دامداری صنعتی و سنتی به‌ویژه در مناطق گرم‌سیر است. استفاده هدفمند از مکمل‌های تغذیه‌ای و تغییر جیره، در کنار مدیریت مناسب، می‌تواند به کاهش اثرات مخرب این پدیده کمک کند. لازم است دامداران با مشاوره متخصصان تغذیه، بسته به شرایط منطقه و نوع دام، راهکارهای مناسبی را انتخاب و اجرا کنند.
جهت راهنمایی برای سفارش خوراک اسب و مشاوره تخصصی تغذیه از طریق شماره های مندرج با متخصصین ما در تماس باشید.
محصولات پیشنهادی:
مخمر زنده Prody Live Cell
منابع:
• Collier, R. J., et al. (2019). “Feed and nutritional management to reduce the impact of heat stress.” J. Dairy Sci.
• West, J. W. (2003). “Effects of heat-stress on production in dairy cattle.” J. Dairy Sci.
• Drackley, J. K., et al. (2003). “Feeding rumen-protected fats to dairy cattle.” Vet. Clin. North Am.
• Chauhan, S. S., et al. (2014). “Antioxidants in sheep under heat stress.” Small Ruminant Res.
• Lara, L. J., & Rostagno, M. H. (2013). “Impact of heat stress on livestock.” J. Anim. Sci.
• Zimbelman, R. B., et al. (2010). “Niacin and heat stress in dairy cows.” J. Dairy Sci.
• Sahin, K., et al. (2011). “Betaine and heat stress in ruminants.” Livestock Science
• Dehghan-Banadaky, M., et al. (2013). “Live yeast and performance under heat stress.” Iranian J. Anim. Sci.
• Bagath, M., et al. (2019). “Role of seaweed extracts in ruminant heat tolerance.” Animals (MDPI)