کروم کیلاته یکی از مکمل‌های نوین و مؤثر در تغذیه دام و طیور است که نقش مهمی در تنظیم قند خون، عملکرد تیروئید، و مقابله با تنش‌های محیطی ایفا می‌کند. این مقاله به زبان ساده و علمی، با تکیه بر مطالعات روز، به بررسی اثرات کروم کیلاته بر متابولیسم کربوهیدرات و فعالیت هورمون‌های تیروئیدی در گونه‌های مختلف دام می‌پردازد و کاربردهای عملی آن را در تغذیه دام ارائه می‌دهد.
کروم به‌تنهایی یک ماده معدنی ضروری برای تنظیم قند خون است، اما شکل معدنی آن جذب پایینی دارد. زمانی که کروم با ترکیبات آلی ترکیب می‌شود، «کروم کیلاته» تشکیل می‌دهد که جذب بسیار بهتری دارد و در بدن فعال‌تر عمل می‌کند.
یکی از اصلی‌ترین نقش‌های کروم، کمک به عملکرد بهتر انسولین است. انسولین هورمونی است که ورود گلوکز (قند) را به سلول‌ها ممکن می‌سازد تا انرژی تولید شود. کروم کیلاته باعث می‌شود انسولین بهتر به گیرنده‌های خود در سلول‌ها بچسبد و در نتیجه گلوکز با سرعت بیشتری وارد سلول شود. این اثر به‌ویژه در دام‌هایی که تحت فشار هستند (مثل دام‌های شیری تازه‌زا یا دام‌هایی که در گرمای زیاد زندگی می‌کنند) بسیار مهم است، چون در این شرایط بدن دچار مقاومت انسولینی می‌شود. [(Zhao et al., 2023)]
نتایج تحقیقات نشان داده اند:
• در گاوهای شیری تازه‌زا، کروم کیلاته کمک کرده است که سطح گلوکز خون کاهش یابد و شیر بیشتری تولید شود [(Liu et al., 2020)].
• در گوسفندان تحت تنش گرمایی، مصرف کروم باعث افزایش اشتها، کاهش اوره و کلسترول خون و افزایش وزن پس از زایمان شده است [(Rafiee et al., 2025)].
• در جوجه‌های گوشتی، کروم باعث بهبود تبدیل خوراک و کاهش مواد اکسیدکننده مضر در گوشت شده است [(Moreira et al., 2024)].
هورمون‌های تیروئیدی T3 و T4 وظیفه کنترل سرعت متابولیسم بدن را دارند. در شرایط تنش مثل گرما، سطح این هورمون‌ها در دام معمولاً کاهش پیدا می‌کند تا بدن انرژی کمتری بسوزاند. اما مصرف کروم کیلاته می‌تواند از این افت جلوگیری کرده یا حتی باعث افزایش سطح هورمون‌های تیروئید شود، به‌خصوص در طیور. [(Stępniowska et al., 2019)]
برخی یافته‌های مهم:
• در مرغ‌های گوشتی تحت تنش گرمایی، کروم باعث افزایش T3 و T4 شده و رشد را بهبود بخشیده است [(Sahin et al., 2003)، (Moreira et al., 2024)].
• در گاو و گوسفند، تغییر مستقیم در هورمون‌های تیروئید معمولاً کمتر دیده می‌شود، ولی کاهش استرس و افزایش مصرف خوراک باعث می‌شود عملکرد تیروئید به‌طور غیرمستقیم بهتر حفظ شود [(Rafiee et al., 2025)].
پاسخ دام‌ها به کروم کیلاته وابسته به گونه، وضعیت استرس، و دوره تولید است:
گونه دام تأثیر کروم کیلاته
گاو شیری افزایش مصرف خوراک، بهبود تولید شیر، کاهش کورتیزول
گوساله‌های تازه‌ازشیرگرفته افزایش مقاومت ایمنی، کاهش بیماری‌های تنفسی
گوسفند شیرده کاهش استرس گرمایی، افزایش وزن، بهبود ترکیب شیر
خوک پرواری بهبود رشد و کاهش چربی بدن
طیور گوشتی افزایش T3 و T4، بهبود عملکرد رشد در گرما
کاربرد عملی در تغذیه دام
• در تابستان: افزودن کروم کیلاته به خوراک دام و طیور باعث کاهش آثار منفی گرما (مثل کاهش اشتها و کاهش تولید) می‌شود.
• در دام‌های تازه‌زا: کمک به کنترل بهتر قند خون و افزایش مقاومت در برابر بیماری‌ها.
• در برنامه‌های رشد و پروار: بهبود عملکرد غذایی، رشد بهتر و افزایش کیفیت لاشه.
مقدار توصیه‌شده مصرف معمولاً بین 0.2 تا 0.5 میلی‌گرم کروم در هر کیلوگرم خوراک است، بسته به نوع دام.